Na het circus gaan we weer aan politiek doen

Maar de uitslag is wel de meest betrouwbare opiniepeiling

Van alle debatten van de afgelopen tijd rond de landelijke verkiezingen (2025) heb ik niets gezien. Niet alleen omdat de interesse ervoor moeilijk valt op te brengen, maar ook omdat het geneuzel geen verandering kan brengen in wat je de partijen vier jaar (of korter) hebt kunnen zien doen. Alles was dus al bekend, tenzij je nooit iets volgt en dan kun je beter niet stemmen. Een selectieve terugblik.

PEILINGEN EN MEDIA

Verkiezingspeilingen kunnen, mits goed opgezet, een betrouwbare voorspelling geven. Het bezwaar is dat ze manipulatief werken. Men schijnt vooral geneigd om toe te trekken naar de gedoodverfde winnaar, hoewel een klein deel misschien juist een partij kiest die er niet goed voor staat om te voorkomen dat zo’n geluid haast niet meer gehoord wordt. In beide gevallen gaat het om oneigenlijke beïnvloeding.

Televisie en internet versterken dit vervolgens door peilingen als richtinggever voor debatten te zien. Dat betekent niet alleen dat grote partijen vóór kleine gaan, maar ook dat kleine partijen die volgens de peilingen wél groot zijn, eveneens voorrang krijgen. Op deze laatste manier werd destijds Pim Fortuijn door grote media-aandacht aan de overwinning geholpen (uiteraard nog versterkt door de schok rond zijn dood). Hij mocht met nul zetels aanschuiven bij de grote debatten, terwijl D66 tweede keuze werd ondanks haar 14 zetels van dat moment.

Maar ook al worden we gemanipuleerd, op het moment van stemmen is dat simpelweg altijd wat we op dat moment vinden. Een betrouwbare opiniepeiling dus. En die zegt veel over de staat van het land.

De vorige en de huidige winnaar

D66

Ironisch genoeg is het nu datzelfde D66 dat profiteert van de manipulatie door zowel peilingen als media. De partij peilde hoog en als geliefkoosde homo werd Rob Jetten het meest getoonde lijsttrekkershoofd. D66 wordt geleid door iemand die het vooral moet hebben van uiterlijk vertoon en veel minder van inhoud, en van … diens eigen uiterlijk. Want hoewel niemand het snel zal toegeven, speelt ook dat apolitieke gegeven een rol. (Zo heeft men ook al eens laten zien dat een als mooi ervaren uitstraling de kans bij een sollicitatie vergroot.) Op de een of andere manier lijkt D66 er in te slagen een wankele identiteit toch in succes om te zetten dankzij de persoon van de lijsttrekker. In het verleden gebeurde dat al met mensen als Van Mierlo en Terlouw.

Een bepaalde specifieke verdienste die de overwinning van D66 verklaart, valt moeilijk te bedenken. Ze is een vertegenwoordiger van het optimisme dat bevoorrechte mensen zich zo gemakkelijk kunnen veroorloven en dat vooral de belangen dient van de higher middle class en hoger. Over de onderklasse hoor je die mensen nooit en D66 is, samen met GroenLinks, dan ook de meest elitaire partij die we kennen.

De laatste jaren heeft D66 haar burgerrechtenimago afgeworpen. De partij liep voorop bij het ausradieren van ongevaccineerden en wilde een wetswijziging om andere partijen gemakkelijker te kunnen verbieden. In de persoon van Jan Paternotte is D66 ten aanzien van zowel Rusland als China een koude oorlogspartij van jewelste geworden. Ze pleit voor een gedeeltelijke invoering van de dienstplicht. Op sociaaleconomisch gebied vallen de klappen bij de mensen die juist ontzien zouden moeten worden: bezuinigingen op zorg en werkloosheidsuitkeringen. Ook de pensioenleeftijd moet verder omhoog.

Die overwinning is dus geen goed nieuws.

EXTREEMRECHTS

De haatstokers van de PVV verloren flink, maar dat zegt eigenlijk niks. Het denken in termen van ‘wij’ en ‘zij’, uitsluiting en discriminatie heeft in de politiek al lang brede ondersteuning gekregen, vooral maar niet alleen in de conservatieve hoek. Wie nu switcht naar een andere partij dan die van Wilders heeft daarmee niet plotseling de weerzin tegen vreemde invloeden afgeschud.

Een van de partijen die van het PVV-verlies profiteerden, is Forum voor Democratie. Het is een partij die verreweg de interessantste uit de Tweede Kamer is door haar vernieuwende denken en die haar zetelaantal behoorlijk zag groeien. Vaak wordt FvD op één hoop gegooid met de PVV, met name vanwege het keiharde immigratiebeleid dat ze voorstaat. Er zijn echter aanzienlijke verschillen tussen beide en dan ten gunste van FvD, zoals:

• De PVV is een centralistische georganiseerde eenmanspartij, terwijl FvD een vergelijkbare interne democratie kent als die van andere partijen;

• De PVV bestrijdt actief de islam en beledigt moslims, voor FvD lijkt dat niet zo’n punt te zijn;

• De PVV is na aanvankelijke aarzeling akkoord gegaan met de westerse Oekraïne-politiek, maar FvD is consequent tegen;

• De PVV is bij Israël/Palestina zionistisch en genocidaal, terwijl FvD sympathie uitspreekt voor zowel Israël als de Palestijnen. Ze veroordeelt scherp de Hamas-aanval, maar noemt tegelijkertijd de Israëlische respons ‘volstrekt buitenproportioneel en onaanvaardbaar’. Ook is de partij tegen kolonisatie van de West Bank en bepleit ze een tweestatenoplossing.

In het verleden waren het linkse partijen die meegingen op vredeskaravaan, nu zijn ze voor oorlog

FASCISME

Zowel PVV als FvD worden vaak getooid met het begrip ‘fascisme’, maar daar valt wel wat op af te dingen. Dat geldt het duidelijkste voor Forum. Alleen al het feit dat ik van een reeks mensen met een overduidelijk links-radicaal profiel vernam dat ze FvD stemden, geeft dat al aan. Die keuze is voornamelijk, maar niet alleen, ingegeven door instemming met het FvD-verzet tegen de Oekraïne-oorlog en het risico op een kernramp.

Op historische gronden is de term fascisme problematisch. Bij dat woord denken we in Nederland aan nazi-Duitsland, maar dat was in feite geen fascistisch maar nationaalsocialistisch land dat als expliciet doel had alle ‘minderwaardig’, niet-Arisch leven te vernietigen. Het fascisme kende dat niet. Dat is de stroming die teruggaat op het Italië van Mussolini (met uitstraling naar landen als Spanje, Portugal en een beetje Latijns-Amerika). Daar denkt men alleen nooit aan als de term valt.

Beide stromingen hadden wel twee zeer essentiële trekken gemeenschappelijk:

(a) de volledige onderschikking van het individu aan de staat en

(b) de verheerlijking van geweld en oorlog.

Nu, het zijn precies deze twee kenmerken die bij FvD ontbreken en eerder tegenovergesteld zijn:

(a) FvD is in coronatijd als enige partij consequent opgekomen voor de individuele burger die zijn rechten tegenover de staat verdedigde. Ze heeft deze lijn voortgezet met de bestrijding van verschillende vormen van EU-censuur (‘parlementair links’ stemde en stemt daar juist mee in);

(b) Het is de enige partij die al jaren een consequente vredeslijn jegens Oekraïne voert en het moorden wil stoppen door te gaan praten (‘parlementair links’ is oorlogszuchtig, werkt samen met een terroristisch regime in Oekraïne en bedient zich van de leugen dat tegenstanders loopjongens van het Kremlin zijn). FvD bepleit ook een ‘heroverweging’ van het NAVO-lidmaatschap en verzet zich tegen herinvoering van de dienstplicht.

Bij gevestigd links heeft men er grote moeite mee deze pluspunten te erkennen. De verklaring daarvoor is waarschijnlijk nogal eenvoudig: het hoort hier de echo van wat het ooit vond maar nu verloochent. Het biedt zelf immers niet langer garanties op burgerrechten en heeft het vredesstreven terzijde geschoven. In mijn opvatting hebben we in de gevestigde politiek vrijwel alleen nog te maken met rechts en met rechts geworden links.

KLASSENMAATSCHAPPIJ

Ook al is het niet logisch, verleidelijk is het wel de term fascisme te gebruiken als je een hekel aan FvD hebt. Zelf heb ik dat ook wel gedaan vanwege met name haar geneigdheid tot discriminatie, het benadrukken van conservatieve morele waarden, de gewenste afschaffing van ontwikkelingshulp, het nationalisme en een asielstop die ieder in doodsnood de deur wijst. Die kritiek blijft overeind staan. Maar nuchter kijkend, wordt mijn boosheid bij nader inzien niet gedekt door de term fascisme.

Er is één bezwaar tegen FvD dat ik nooit hoor, maar voor mij misschien wel de belangrijkste reden is waarom ik er niet op wil stemmen. Ze streeft naar een bloeiend kapitalisme, ontdaan van in haar ogen schadelijke uitwassen die dat economisch systeem anders de das omdoen. Daarom wil ze geen oorlog, geen stikstof- of klimaatmaatregelen en heeft ze geen zin in nieuwkomers. Ze staat voor een klassenmaatschappij en haar economische denkbeelden zijn uitgesproken rechts. In dat laatste opzicht is FvD verwant aan de partij waar ik mee begon: D66. Inhoudelijk verschillen hun opvattingen, maar beide zijn er voor de happy few.

Bij de verkiezingen stemde ik, na veel aarzelen, op Bij1. De bezwaren doen er nu even niet toe, maar in haar programma wordt de juiste bron van de meeste wereldellende benoemd: het kapitalisme. Ze keert zich tegen oorlog, wil de NAVO verlaten en heeft zich heel goed geweerd rond Israël/Palestina (via Kamer en acties). Daarnaast heeft de partij een acceptabel, hoewel wat vaag en ondoordacht standpunt voor het stoppen met de Oekraïne-oorlog.

En als het er dan toch toe doet: als kers op de taart kon ik ook nog een homoseksuele lijsttrekker kiezen. Maar dan zonder de aandachtsshow van Rob Jetten.